ARHIVSKI VJESNIK 2. (ZAGREB, 1959.)

Strana - 8

smatrana »kao preduvjet za uspješnu klasnu borbu«.

3

) No to je ipak bio korak natrag prema stavu zauzetom na Balkanskoj socijalističkoj konferenciji u Beogradu, kad se postavilo za cilj stvaranje balkanske federativne socijalističke republike.

4

) Spomenuta rezolucija od 6. X. 1918. bila je izraz oportunističkog stava desnice i njenih reformističkih vođa, koji su se izjasnili i za suradnju sa buržoaskim partijama napuštajući tada potpuno otvoreno pozicije klasne borbe. Ideološki i akcioni rascjep Socijal-demokratske stranke Hrvatske i Slavonije, vidljiv već pri obnovi pokreta, završio je otvorenim organizacionim odvajanjem revolucionarne ljevice od oportunističke Koraćeve desnice, koja je stupila u službu buržoazije.

5

) Tokom, a naročito po završetku I. svjetskog rata i stvaranju nove države izgladnjele i ogoljele mase ističu želju da dođe do rješenja i socijalnih problema, pa su otpočele sa revolucionarnim pothvatima, smatrajući to svojim prirodnim pravom. »Zeleni kader«, povratnici sa frontova i domaća sirotinja navalili su spontano na veleposjede, vlastelinstva, dvorove, žandarmeriju, općine, župne dvorove i trgovine, a ponegdje svrgnuvši omražene vlasti, proglasili su republike, koje je buržoazija užurbano likvidirala.

6

) Mnogi vojnici koji su učestvovali u Oktobarskoj revoluciji ili došli u kontakt sa tim učesnicima u revoluciji, vratili su se kući oduševljeni idejama socijalizma. Revolucionarni talas u radničkim i seljačkim masama aktivirao je socijalističku ljevicu, koja je ojačala i povratkom nekih učesnika u Oktobarskoj revoluciji (na pr. Vladimir Čopić bio je na čelu jugoslavenske grupe komunista u Moskvi, a nakon Kongresa ujedinjenja obavljao je dužnost tehničkog sekretara SRP J/k). U tim uslovima pripremao se Kongres ujedinjenja svih socijalista u Jugoslaviji, koji prihvaćaju beskompromisnu klasnu borbu i načela Treće internacionale. Buržoazija je tada poduzimala sve mjere da učvrsti svoju vlast i da zadrži revolucionarni talas masa na nivou svoje t. zv. »narodne revolucije«, kojoj je bio krajnji cilj, »nacionalno ujedinjenje« i monarhijsko uređenje države, što je ostvareno aktom od 1. XII. 1918. U ovom su nastojanju pomagali buržoaziju svojom suradnjom socijalisti reformisti, koji su osuđivali svaku revolucionarnu metodu borbe radničke klase, pa su često mnogo žešće napadali komuniste negoli i sama buržoazija. Još koncem 1918. buržoazija je nastojala raznim mjerama da onemogući rad svih radikalnijih socijalista, a naročito povratnika iz Rusije. Ova nastojanja su još više pojačana nakon izbijanja socijalističke revolucije u susjednoj Mađarskoj, koja je vršila neposredni utjecaj na revo3) Šišić, Dokumenti o stvaranju Kraljevine SHS, str. 169. 4) Istorijski arhiv KPJ, tom IV., str. 138. 5) Isto, str. 162 i V. kongres KPJ, izvještaji i referati, izdanje Kulture 1948. god., str. 16. Josip Broz Tito, Politički izvještaj. 6) Tako su u oktobru i novembru 1918. proglašene republike u Feričancima, Petrijevcima i Donjem Miholjcu. (Vidi J. Vidmar, Prilozi građi za povijest 1917—1918, Arhivski vjesnik I., str, 123, 124, 148, 150 i 151.