Evangélikus 5 osztályú gimnázium, Besztercebánya, 1877
45 födékánokat az egyes egyházközségek megvizsgálásával megbízta *), világos és hű képet akarván magának ezek állapotáról szerezni; azután pedig 1559. jan. 3-án az országgyűlés ideje alatt a bányavárosok lelkészeit Pozsonyba maga elé idézte. A városi hatóságok attól tartván, hogy lelkészeik az ország- gyűlés elé fognak állíttatni, amint ez hajdan Wormsban Lutherrel történt vala, Ferdinánd király fiához, Miksához folyamodtak, ki ekkor már Csehország királyának czimét viselte, s kiről azon hír volt elterjedve, hogy a protestan- tismust pártfogolja; ehhez 1559. jan. 4-én követséget küldtek, mely magával feudicula et impedimenta per magistratum politicum placide removeantur. Templa aut aras per suffraganeos pontificis magico more consecrari non est necesse, quum verbo evangelii sanctificentur quotidie. Baptisterium in templo honeste et munde conservetur; non opus est addere aquam benedictam, ut pápistáé vocant, aut chrisma aut oleum. Sacramenta baptismi et coenae domini unusquisque pastorum diligenter administret, nec usurpet ea. quae a romano pontifice sacramenta falso nominantur. Kam romana ecclesia non est hodie mater et radix ecclesiue catholicae, sicut tempore Cipriani, sed colluvies idolorum et spelunca latronum ... Pastores ecclesiarum vita, bonis moribus et sana doctrina sint bono exemplo ecclesiae. — De baptismo. — Parvuli et adulti ex mandato Christi baptizentur, sieuti ipsi apostoli consueverunt, nec opus est ineptis et ridiculis, denique etiam impiis caeremoniis, quas aetas recentior addidit, verbi gratia chrismate, oleo, sputo et aliis, nec etiam opus est singulari aquae consecratione... De coeua domini. — Quoniam missa pontificia coe- nam domini transmutat in opus genere diversum, passioni dominicae derogat, et nequaquam in ecclesia toleranda, sed una cum canone et impiis precibus tamquam horribilis idolomania irritans iram dei et successum turcicis latrociniis tribuens exsecranda peuitusque tollenda est. Coeua autem domini distribuenda est caeremoniis piis adhibitis et concionibus gorma- nicis, sclavonicis aut ungaricis... recitatis. Ubi vero non sunt communicantes, distribui non potest, nec debet... Distribuatur coena domini tam laicis, quam ecclesiae ministris... sub utraque specie. Non opus est panem et vinum adorare. Panis non consecretur nec includatur more pontificio ... nec ad aegrotos feratur cum facibus et campanula; nihil enim de hac re Christus praecepit. Imo ciboria tamquam offendicula ex oculis piorum prorsus eximantur et instar templi Baalitici destruantur. Panis, quo in coena domini utimur, maneat azymos, non quod necesse sit talem esse, sed ne contentiones non necessarias alere videamur. Arceant ministri ecclesiarum a coena domini haereticos pertinaces, usurarios, impoenitentes scortatores, adulteros et alios manifestis sceleribus pollutos, inxta illud: Nolite sanctum dare canibus, nec margaritas porcis. Alterius parochiae homini non administrentur sacramenta, nisi pastor eius loci consenserit. — De confessione. — Absolutionem privatam propter institutionem et consolationis firmiorem applicationem in ecclesia minister teneat, nec tamen opus est enumeratione singulorum peccatorum, nisi forte hypocrita, aut impius, aut suspectus de aliquo delicto admonendus sit... Omnes ministri sine exceptione eamdem absolvendi potestatem habent, nec alius alio maior est, nec singularis aut melior absolutio a romano pontifice aut ipsius membris petenda et exspectanda est, quum sint hostes filii dei et evangelii contemptores ac persecutores... Unctio extrema, quum sit plena horribilis idolomaniáe et ineptae futilitatis, prorsus tollenda est. — De matrimonio. — ... Non opus est casus matrimoniales ad episcopos et canonicos, qui sunt hostes evangelii, deferri... Monere pios debet dies nativitatis et resurrectionis Christi et pcutecostes, ne nuptias, in quibus magna pars helvatur et ludit, parumque de divinis beneficiis cogitat, celebrent. Cognatio spiritualis matrimonium nequaquam impedit... Ante nuptias sponsus et sponsa in templo publice proclamentur propter futuram cautelam. Omnium delirationum, quarum fere sunt innumerabiles, nulla est maior, quam propter impium et impossibile votum couiugium non concedere, imo potius propter couiugii necessitatem vota omittenda sunt..stb. *) V. 1. Pfarrhofsraitung pro 1558: „Dem Visitator gezahlt für das Öl, so mau vor Zeiten die Kinder bei der Tauf hat geschmiert 25 den.“
